Xã Trường Sơn nằm cách trung tâm huyện Quảng Nỉnh, tỉnh Quảng Bình gần 80 km, có diện tích tự nhiên 77,384 ha, trong đó diện tích đất lâm nghiệp 73,987 ha, chiếm 95,6%. Xã có đường biên giới giáp với nước bạn Lào dài 38 km. Toàn xã có 970 hộ dân với 4.096 nhân khẩu, trong đó Dân tộc Vân Kiều có 569 hộ với 2.466 nhân khẩu, chiếm 60,2% dân số trong toàn xã. Mặc dù là xã thuộc vùng đệm của Di sản thiên nhiên thế giới Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng; song từ nhiều năm nay, Trường Sơn vẫn được liệt vào xã miền núi đặc biệt khó khăn của tỉnh Quảng Bình. Tỷ lệ hộ nghèo là 52%, trong đó hộ nghèo Vân Kiều chiếm 82%.

Thực trạng quản lý sử dụng và quá trình chuyển đổi đất sản xuất nông lâm nghiệp

Trong các năm trước đây, thực hiện các quy định của pháp luật về rà soát, điều chỉnh quy hoạch 3 loại rừng, mà cụ thể là Chỉ thị số 38/2005/CT-TTg ngày 15/12/2005 của Thủ tướng Chính phủ về việc rà soát quy hoạch 3 loại rừng. Tiếp đến làQuyết định số 857/QĐ-UBND ngày 20/4/2007 của UBND tỉnh Quảng Bình về phê duyệt Quy hoạch 3 loại rừng tỉnh Quảng Bình giai đoạn 2006-2010, xã Trường Sơn cũng đã có triển khai các hoạt động nhằm rà soát và điều chỉnh lại thực trạng quản lý sử dụng rừng và đất rừng trên địa bàn xã, thực hiện chủ trương đúng đắn của nhà nước về phân định rỏ 3 loại rừng, rừng sản xuất, rừng phòng hộ và rừng đặc dụng. Tuy nhiên, việc triển khai rà soát 3 loại rừng tại xã Trường Sơn chưa đúng với nội dung của Chỉ thị 38 của Thủ tướng Chính phủ, không đúng thực trạng về rừng tại địa phương. Thực trạng các loại rừng không đúng như việc rà soát, nhiều vùng đất lau sậy phù hợp với đất sản xuất lại quy hoạch vào đất rừng phòng hộ. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là dotrong quá trình rà soát, quy hoạch 3 loại rừng không có sự tham gia của chính quyền địa phương. Về công tác ngiệp vụ, Tổ rà soát không đi thực tế, nên việc rà soát, quy hoạch 3 loại rừng tại xã Trường Sơn trước đây hoàn toàn không đúng với hiện trạng sử dụng đất.

Tổng diện tích đất lâm nghiệp toàn xã Trường Sơn là 73.514,31 ha, trong đó diện tích đất lâm nghiệp do các lâm trường và Ban quản lý Rừng phòng hộ quản lý là 70.870,31 ha chiếm 96,4%.Trong đó:

- Lâm trường Trường Sơn quản lý: 25.419 ha, chiếm 34,5%

 

- Lâm trường Khe Giữa quản lý: 4.816 ha, chiếm 6,5%

 

- Ban quản lý Rừng phòng hộ Long Đại quản lý: 33.132 ha, chiếm 45%

 

- Ban quản lý Rừng phòng hộ Ba Rền quản lý: 7.500 ha, chiếm 10,2%

 

- UBND xã quản lý: 2.644 ha chiếm 3,59%.

Thực hiện việc giao đất rừng cho nhân dân, trong những năm vừa qua căn cứ vào quỹ đất lâm nghiệp do UBND xã quản lý, UBND xã đã giao đất lâm nghiệp cho 451 hộ dân. Trong đó, hộ Vân Kiều được giao 379/569 hộ với diện tích đã giao 594,78 ha, hộ người Kinh được giao 72 hộ, diện tích đã giao 261,55 ha. Tổng diện tích đất rừng đã giao cho nhân dân là 856,33 ha. Bình quân diện tích 0,88 ha/hộ, số diện tích còn lại 1.787,67 ha. Do đất manh mún, không có đường giao thông, quá xa khu dân cư nên không giao được cho người dân sản xuất.

Các hộ dân tộc Vân Kiều được giao đất 0,5 ha theo Quyết định 134 của Chính phủ là 379/569 hộ, với diện tích đã giao 189,5ha.

Sau khi thực hiện giao đất giao rừng như trên, hiện nay số hộ chưa được giao đất rừng là 519 hộ, trong đó hộ Dân tộc Vân Kiều 190 hộ. Đất sản xuất nông nghiệp toàn xã cộng diện tích đất 0,5 từ Quyết định 134 đã giao 189,5 ha. Tổng diện tích đất nông nghiệp toàn xã 388 ha, trong đó diện tích lúa nước 29,7 ha, bình quân 0,4ha/hộ. Sản xuất nông nghiệp chủ yếu phụ thuộc vào thiên nhiên, diện tích lúa nước có 29,7ha do thiếu nguồn nước nên chỉ được 50% diện tích sản xuất một vụ Đông Xuân.

Từ thực trạng quản lý và sử dụng đất nông nghiệp, lâm nghiệp trên địa bàn xã Trường Sơn, thực hiện Quyết định 134 của Chính phủ về việc giao đất sản xuất cho đồng bào thiểu số, tổi thiểu 0,5 ha trên hộ. Đến nay UBND xã mới giao được 379 hộ với diện tích 189,5 ha. Thực tế diện tích trên nhân dân chỉ sản xuất được 45% số còn lại nhân dân không sản xuất được vì nằm trong núi đá vôi, đồi dốc, còn lại 190 hộ không được giao đất vì không còn quỹ đất liền kề khu dân cư.

Đến nay, xã Trường Sơn còn 519 hộ chưa được giao đất rừng và đất sản xuất; trong đó có 190 hộ đồng bào Vân Kiều. Như vậy, tình trạng người dân thiếu đất sản xuất là phổ biến, từ việc thiếu đất sản xuất nên đời sống của nhân dân còn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là đồng bào Vân Kiều. Hiện nay, các hộ đồng bào Vân Kiều một năm chỉ tự cung cấp lương thực đủ trong 3 tháng, 9 tháng còn lại là dựa vào sự hỗ trợ của Nhà nước.

Trong những năm vừa qua, qua các cuộc tiếp xúc cử tri Đại biểu Quốc hội, HĐND tỉnh, HĐND huyện, xã, đại đa số nhân dân kiến nghị các cấp có thẩm quyền sớm có chính sách thu hồi đất rừng từ các lâm trường và Ban quản lý Rừng phòng hộ đang quản lý giao cho người dân có đất sản xuất để từng bước ổn định cuộc sống.

Từ nguyện vọng chính đáng của nhân dân, UBND xã đã thành lập một tổ đi rà soát các vùng đất do các lâm trường và Ban quản lý Rừng phòng hộ đang quản lý. Sau khi đi rà soát ngày 29/8/2011 UBND xã đã gửi tờ trình số 26/TTr-UBND trình UBND tỉnh, UBND huyện các sở có liên quan, đề nghị thu hồi với diện tích 3.795 ha do các lâm trường và Ban quản lý Rừng phòng hộ đang quản lý giao cho dân sản xuất.

Được sự quan tâm của UBND tỉnh, Thường vụ Huyện ủy - UBND huyện, ngày 07/2/2012 UBND huyện Quảng Ninh có Quyết định số 65/QĐ/UBND của UBND huyện về việc thành lập Ban chỉ đạo, tổ giúp việc về kiểm tra, rà soát trạng thái đất, rừng tại xã Trường Sơn. Ban chỉ đạo, tổ giúp việc huyện đã phối hợp với Trung tâm Quy hoạch Địa chính Tỉnh, các chủ rừng đã đi thực địa kiểm tra, rà soát các vị trí đất mà UBND xã đề nghị thu hồi. Kết quả kiểm tra thực địa 3 đợt các thành phần tham gia rà soát thống nhất chốt số liệu đề nghị thu hồi đất do các tổ chức quản lý giao cho UBND xã Trường Sơn với diện tích là: 3.163,6 ha. Cụ thể:

• Diện tích do Lâm trường Trường Sơn quản lý là 1.194,1 ha; trong đó, diện tích đang trồng Keo là 494,8 ha.
• Diện tích do Lâm trường Khe Giữa quản lý là 401,9ha; trong đó, diện tích đang trồng Keo là 401,9ha
• Diện tích do Ban quản lý Rừng phòng hộ Long Đại quản lý là 1.567,6 ha

Với tổng diện tích đề nghị thu là 3.163,6 ha, trên tổng diện tích 3.795,7 ha mà UBND xã đã trình.

Sau khi thống nhất số liệu đề nghị thu hồi, ngày 06/7/2012 UBND xã đã có tờ trình số 37 trình UBND tỉnh, các Sở, Ngành có liên quan đề nghị thu hồi diện tích 3.163,6 ha giao cho nhân dân sản xuất. Đến nay UBND xã vẫn đang đợi Quyết định của UBND tỉnh Quảng Bình.

Được sự hỗ trợ quan tâm của lãnh đạo huyện các phòng ban chuyên môn cấp huyện, đến nay UBND xã đã xây dựng phương án giao đất cho nhân dân trình UBND huyện để làm thủ tục trích đo địa chính.

Kiến nghị và đề xuất

- Kiến nghị với chính phủ sớm bổ sung, điều chỉnh các chính sách giao đất lâm nghiệp, đất sản xuất cho người dân trồng rừng kinh tế, từng bước sớm ổn định cuộc sống cho đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng biên giới.

- Kiến nghị với Chính phủ sớm có những chính sách hỗ trợ trực tiếp cho đồng bào dân tộc thiểu số trong việc trồng rừng sản xuất tăng thu nhập.