Đã gần nửa thế kỷ, kể từ khi ban hành sắc lệnh 102/SL/LOC4 ngày 20 tháng 05 năm 1957, về “Quy định quyền lập hội” (do Hồ Chủ Tịch và Thủ tướng Phạm Văn Đồng ký ), đến nay Nhà nước ta mới có dự thảo luật về hội”. 48 năm đã trôi qua, nhưng theo chúng tôi, dự thảo “Luật về hội’’ hoàn toàn chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới và hội nhập, thậm chí không tiến bộ bằng sắc lệnh cũ.

 

Mở đầu sắc lệnh cũ (Điều l) là lời khẳng định: “Quyền lập hội của nhân dân được tôn trọng và bảo đảm, Lập hội phải có lợi ích chính đáng phù hợp với chế độ dân chủ nhân dân của nước ta” và “Mọi người đều có quyền lập hội, trừ những người bị tước quyền công dân hoặc đang bị truy tố trước pháp luật. Mọi người đều có quyền tự do vào hội thành lập hợp pháp và có quyền tự do ra hội. Không ai được xâm phạm quyền tự do lập hội và quyền tự do vào hội, ra hội của người khác” (Điều 2). Thật là ngắn gọn, thật là đầy đủ và tự tin biết bao, tôn trọng nhân dân biết bao và sòng phẳng biết bao. Còn dự thảo luật hiện nay, hình như người ta lo ngại một điều gì đó nhưng không tiện nói ra, cứ muốn can thiệp quá mức vào quyền của dân, sự can thiệp thậm chí trở thành phi pháp và phi lý. Xin đơn cử một vài trường hợp:

 

Trong Điều l nói, “Luật này quy định về quyền lập hội, tổ chức hoạt động và quản lý hội”, thế là thừa, vì không có nó người ta cũng không hiểu khác. Điều 2 nói công dân và các tổ chức Việt Nam, trò các tổ chức quy định tại khoản 3 điều này”. Người dự thảo quên mất rằng, Luật này điều chỉnh hành vi lập hội, nên chỉ những công dân và tổ chức lập hội mới phải tuân thủ Luật, Luật không điều chỉnh mọi công dân, mọi tổ chức nói chung... Vì vậy chúng tôi đề nghị, về cơ bản nên quay lại hai điều mở đầu của sắc lệnh cũ, chỉ sửa đổi Điều l như sau: “Quyền lập hội của công dân và các tổ chức của công dân được tôn trọng và bảo đảm”...

 

Trên thực tế không thể thống nhất quản lý Nhà nước về hội được. Chức năng, nhiệm vụ quản lý Nhà nước được quy định trong văn bản thành lập cơ quan, hoặc trong lúc điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ cơ quan chứ không phải mỗi luật lại mọc thêm một số chức năng, nhiệm vụ mới. Quy định như thế sẽ không đảm bảo tính nhất quán. và như vậy thì cơ quan. Nhà nước cũng không thể “Hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ, đào tạo chuyên môn” làm việc cho hội, cũng không thể “quản lý hoạt động hợp tác quốc tế của hội” được. Chính vì vậy mà chương “Nội dung quản lý Nhà nước về hội” đặt ra là không cần thiết

 

Nếu đã quay lại với những điều mở đầu tương tự như sắc lệnh cũ, thì Điều 7 (‘’Các hành vi bị nghiêm cấm’’) là hoàn toàn thừa. Viết như thế vô tình phát lộ một điều là người viết chỉ ngăn cấm chuyện “Cản trở quyền lập hội, ép buộc tham gia hội, lập hội”. Chứ không ngăn cấm ‘’ép buộc ra hội”, rõ ràng là không sòng phẳng. Do đó Điều 7 này cũng hoàn toàn không cần thiết phải đưa vào luật. Hơn nữa trong luật hình sự đã có đủ các loại tội danh để quy kết mọi hành vi phạm tội, nói như ở đây không những không đủ, mà lại làm cho văn bản trở nên phức tạp hơn rất nhiều. Về việc khen thưởng và xử lý vi phạm (Điều 57, Điều 58) cũng vậy. Nói là “khen thưởng và xử lý vi phạm” nhưng trong thực tế, nếu có vi phạm thì luật hình sự, luật hành chính quy kết tội danh đủ lắm rồi, luật này không cần nêu lại nữa. Còn nếu có hành vi đáng khen thưởng thì dân thường Nhà nước cũng khen thưởng được, không cần phải nêu ra trong luật. Nhân tiện nói thêm, trong Dự thảo có để một Chương là Chương VI điều chỉnh “Hội của các cá nhân và tổ chức nước ngoài tại Việt Nam”, chúng tôi đề nghị bỏ hẳn ra ngoài dự thảo này để trình một Luật hoặc Pháp lệnh hoặc Nghị định riêng. Vì trong dự thảo này cũng chỉ nói được 2 Điều còn để cho Chính phủ quy định cụ thể (mà để thế là đúng, vì thật ra Hiến pháp không quy định quyền lập Hội của người nước ngoài). Như vậy, đưa vào đây chỉ thêm rườm rà.

...

Với những tồn tại như trên, nếu Dự thảo này được dùng làm cơ sở để thông qua thì quả thực chúng ta đang đứng trước một bước lùi về lập pháp. Vì vậy, chúng tôi kiến nghị Bộ nội vụ nên dự thảo lại một cách bài bản, theo một quy trình hợp lý khoa học hơn, nhằm làm cho luật đáp ứng được yêu cầu văn minh, tiến bộ, đổi mới thực sự và phù hợp với xu thế hội nhập. Tôi đề nghị cho LHH KHKT và LHH VHNT tổ chức một nhóm chuyên gia độc lập góp ý kiến với Ban soạn thảo. Mỗi lần thêm một ít, bít một ít cái sai, luẩn quẩn và dở quá.

 

 Ông Bùi Tường Anh

Phó Tổng thư ký Hội Khoa học Kinh tế VN